همایش بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی

موضوع : نوزدهمین همایش بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی
تاریخ شروع : 1401/2/24
تاریخ پایان : 1401/2/30
مخاطب : شاهنامه پژوهان و اساتید زبان فارسی

 

نوزدهمین همایش بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی «پیام شاهنامه، پایندگی زبان فارسی»

 بیست‌وچهارم تا سی‌ام اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱، نوزدهمین همایش بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی با عنوان «پیام شاهنامه، پایندگی زبان فارسی» در دانشكدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد به همت اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی و انجمن مفاخر این اداره كل و دانشگاه فردوسی و موسسه فرهنگی هنری سفیران همایش گیتی گستر برگزار شد.

 

در پایان این همایش بیانیه‌ای صادر شد. متن بیانیۀ مذكور بدین شرح است:

اهمیت بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه كه از سال ۱۳۷۷ در خراسان و از چند سال بعد هم در ایران و جهان گرامی داشته می‌شود، با افزوده شدن عنوان «پاسداشت زبان فارسی» از سال ۱۳۹۴، دوچندان شد و وظیفۀ برگزاركنندگان آن سنگین‌تر كرد. ارتباط فردوسی با زبان فارسی و اهمیت شاهنامه به‌عنوان ستون اصلی استواری و استمرار سرفرازانۀ این زبان بر كسی پوشیده نیست؛ همان دل‌هایی كه برای فردوسی می‌تپد نگران و وابستۀ زبان شیرین و سرفراز پارسی نیز هست.

بیشترینۀ ارتباطات فرهنگی و عاطفی از رهگذر زبان بین انسان‌ها حاصل می‌شود و آدم‌های سده‌های دور را به هم نزدیك می‌كند، حجاب زمان و مكان را از بین برمی‌دارد و همه را یكپارچه به‌سوی هدفی مشترك روانه می‌كند؛ هدفی كه در نهایت به اتحاد ملی و قومی منتهی و سبب می‌شود آدم‌های متفاوت و پراكنده و دور از هم صدای یكدیگر را به‌وضوح بشنوند و یك‌جا و یك‌دل و یك‌جهت، ضمیر یكدیگر را بخوانند و بتوانند همگن و هم‌آواز آینده را پیدا كنند. در دامن چنین زبانی است كه رنگ و نژاد و مذهب و قومیت یا در میان نمی‌ماند و یا تعریف دیگری پیدا می‌كند.

دست‌كم زبان فارسی از این ویژگی برخوردار بوده است. وقتی از درازای قرون و در كنار گویش‌ها و لهجه‌های گوناگون، كه رنگ محلی و منطقه‌ای و محدود داشته، می‌توانسته چتری فراگیر بگسترد و همۀ باشندگان نواحی و دوران‌های مختلف و گویندگان گویش‌های گوناگون را، صرف‌نظر از نژاد و قومیت و مذهب، یك‌جا به‌ سامان آورد و چونان مادری مهربان فرزندان خود را زیر بال گیرد و آن‌ها را ببالاند و راهی بازار فرهنگ و زندگی كند. چه چیزی بهتر و برتر از این می‌تواند به پایندگی این مادر و آن فرزند كمك كند؟

برای پاسداشت این زبان و بزرگداشت خداوندگار شاهنامه، حكیم ابوالقاسم فردوسی، امسال پس از بحران كرونا همایش «پیام شاهنامه، پایندگی زبان فارسی» از ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه، به‌رغم پاره‌ای ناهمدلی‌ها، همه‌روزه به‌صورت حضوری ـ مجازی، با ارائۀ سخنرانی‌ها و شكوه لازم برگزار شد. ما برای این همایش عنوان «شاهنامه و پایندگی زبان فارسی» را برگزیدیم تا نشان دهیم كه شاهنامه كه خود پاینده است و به پایمردی گویشوران این زبان از میان سنگلاخ حوادث و همۀ تنگنا‌ها و نامهربانی‌ها تاریخ سربه‌ سلامت برده، می‌تواند امروز هم مانند گذشته پایندگی زبان فارسی را ضمانت كند.

مخاطبان برنامه‌های این همایش از طریق فضای مجازی فراوان و متنوع و از همه‌جا ی ایران، افغانستان و سایر كشورها  بودند و با حضور گرم خود به خواهندگی و پایندگی زبان فارسی گواهی دادند.

ضرورت‌های این زمان و مسائلی كه این روزها برای زبان فارسی پیش‌ آمده، چه آن چیزی كه در افغانستان می‌گذرد و چه زمزمه‌هایی كه در داخل ایران در مورد زبان فارسی به گوش می‌رسد، ایجاب می‌كرد كه حساسیت نسبت به فردوسی و زبان فارسی بیشتر باشد و ما را برآن دارد كه دغدغه‌های شركت‌كنندگان در این هم‌آوایی را در قالب این بیانیه به آگاهی مسئولان و همۀ فارسی‌زبانان برسانیم:

۱. ما شركت‌كنندگان و مخاطبان سراسری این همایش بر لزوم توجه به زبان فارسی و تلاش برای پاسداشت آن در همۀ جوانب تأكید می‌كنیم.

۲. گرامیداشت روز فردوسی فقط این نیست كه سالی یك‌بار، از سر اكراه، برنامه‌ای نمایشی اینجا و آنجا برگزار كنیم و در انتظار بمانیم تا سال دیگر. پیشنهاد ما تشكیل یك دبیرخانۀ فعال و با تخصص و نشاط و بودجه و امكانات لازم است كه دائم برای بزرگداشت این روز و برنامه‌های دیگر چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی كند.

۳. پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی تنها كار دولت نیست بلكه یك وظیفۀ ملی و مردمی است. به‌همین‌جهت پیشنهاد می‌شود برگزاری آن با پشتیبانی دولت به نهادهای مردمی و انجمن‌های ادبی رسمی واگذار شود.

۴. به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مؤكداً پیشنهاد می‌كنیم از كرسی‌های زبان فارسی در خارج از كشور غافل نماند و با تخصیص بودجه‌ای ویژه، همه‌ساله عده‌ای از استادان علاقه‌مند و دلسوز ادب فارسی را برای نگاهبانی و ترویج مراكز فارسی‌آموزی به كشورهای دیگر اعزام كند.

۵. وضعیت زبان فارسی در افغانستان غم‌انگیز و نگران‌كننده است. پیشنهاد می‌شود با پذیرش رایگان دانشجویان مستعد و دلسوز از افغانستان در مقاطع ارشد و دكتری در دانشگاه‌های كشور و اعزام استادان فداكار به دانشگاه‌های افغانستان از این خطر بكاهد.

۶. پیشنهاد می‌شود از وجود استادان و فرهیختگان افغانستان كه هم‌اكنون در ایران به‌ سر می‌برند در مراكز پژوهشی و آموزشی كشور استفاده شود و از طریق آنان راه‌های كمك به شكوفایی و رونق زبان فارسی در داخل افغانستان بررسی شود.

۷. ضرورت دارد نهادهایی غیردولتی، زیرنظر سازمان‌های بین‌المللی، نظیر یونسكو، مراكز آموزشی و پژوهشی مشترك با پوشش منطقه‌ای در حوزۀ زبان فارسی به محوریت ایران برای همگانی كردن همۀ مطالعات زبان فارسی راه‌اندازی شود.

۸. زبان فارسی باید از پایه مورد توجه قرار گیرد. به‌این‌جهت لازم است تجدیدنظر در برنامه‌های درسی، گزینش معلمان و تألیف كتاب‌های سودمند و علمی فارغ از گرایش‌های خاص در همۀ پایه‌های آموزش‌وپرورش، با نظر متخصصان ادبیات و زبان‌شناسی در دستور كار دولت قرار گیرد.

۹. طوس با موقعیت ممتازی كه از نظر تاریخی و باستان‌شناختی دارد و شخصیت‌های نام‌برده كه بدان منتسب هستند، باید در فهرست آثار جهانی قرار گیرد؛ از سازمان میراث فرهنگی كشور می‌خواهیم با گردآوری اسناد و تشكیل پرونده‌های لازم زمینۀ ثبت جهانی آن فراهم كند.

۱۰. طوس و آرامگاه فردوسی تنها یك شهر و یك جای آرام نیست، بلكه باید در این منطقه همۀ امكانات لازم از قبیل كتابخانۀ وسیع تخصصی، مركز پژوهشی مجهز با آدم و امكانات لازم، موزۀ حماسی، وسایل و امكانات اقامت برای مسافران و زائران و محققان از هر جهت فراهم و این نقطه به یك منطقۀ علمی و توریستی جهانی تبدیل شود.

۱۱. تشكیل موزۀ زبان و ادبیات برای گردآوری آثار و اسناد و اشیاء مربوط به زبان فارسی و ۱۲ قرن ادبیات غنی از سراسر قلمرو فرهنگی این زبان از ضروریات است و جای چنین موزه‌ای طبعاً شهر تاریخی و ادبی طوس خواهد بود.

‍۱۲. تشكیل مركزی با سازوكار فرهنگی و ادبی مشخص به نام «بارگاه سخن پارسی» یا همان چیزی كه در جاهای دیگر «خانۀ ادبیات» نامیده می‌شود به صورت مركزی برای رفت‌وآمد دائمی ادیبان فارسی‌زبان از سراسر عالم در جوار آرامگاه حكیم طوس به‌منظور پاسداری از مرزهای زبان فارسی و شناساندن دستاوردهای آن به جهان از اهم ضروریات است.

‍۱۳. زبان فارسی به اعتبار شاهنامه و دیگر متون حماسی با سرزمین طوس ارتباطی ویژه دارد؛ ارتباطی بنیادی كه تعلق آن را به این سرزمین امری مسلّم و بلامنازع می‌كند. به این دلیل پیشنهاد می‌شود عنوان «شهر زبان فارسی» برای طوس در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و پس از طی مراحل قانونی تثبیت شود.

۱۴. شاهنامه و ارزش‌های ادبی زبان فارسی باید به كودكان و نوجوانان معرفی شود تا بتوان به آیندۀ پاسداری از این زبان امیدوار بود. این امر میسر نیست مگر با زبان روزگار ما كه اینك هنر است و استفاده از امكانات فنی و رایانه‌ای نوین. پیشنهاد می‌شود دولت و نهادهای مربوط با تشویق و حمایت هنرمندان از این حركت دوران‌ساز پشتیبانی كنند.

‍۱۵. پیشنهاد می‌شود به‌منظور هم‌بستگی زبانی میان سه كشور ایران، افغانستان و تاجیكستان كه فارسی در آن رسمیت دارد، در سازمان صداوسیمای ایران روزانه برنامۀ مشتركی با گویش سه كشور پخش شود و یگانگی سه اصطلاح فارسی، دری و تاجیكی را در عمل نشان دهد.